Süt ve süt ürünleri büyük küçük herkesin severek ve zevk alarak tükettiği bir besin grubudur. Çünkü en leziz tatlılar, dondurmalar, çeşitli peynirler hep onun kaynağından yapılır. Bu grubun ayrı bir özel yanı da sağlığımız için oluşturduğu faydalardır.
Süt bebeklikten yaşlılığa vücudun gelişmesi, güçlenmesi ve sağlığın korunması için gereken besin öğelerini bünyesinde bulunduran mükemmel bir içecektir. Her öğünde almamız gereken dört temel besin grubundan birini oluşturur. Yapısında C vitamini ve demir minerali hariç birçok besin öğesinin önemli kaynağıdır. Başta protein, kalsiyum, fosfor, A vitamini, B2 ve B12 vitamini olmak üzere birçok vitamin ve mineralce zengindir.
Tüketilmesi gereken süt miktarı yaş, cinsiyet ve fizyolojik duruma (büyüme ve gelişme dönemi, gebelik, lohusalık, yaşlılık) göre değişiklik gösterir. Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi’nde yetişkin bireylerin iki porsiyon, çocuklar, ergenlik dönemi gençler, gebe ve emzikli kadınlarla menopoz sonrası kadınların 3-4 porsiyon tüketmeleri öneriliyor. Bir büyük su bardağı süt veya yoğurt, iki kibrit kutusu büyüklükte peynir, bir küçük kase muhallebi veya sütlaç, bir porsiyon olarak kabul ediliyor.
Hepimizin de bildiği gibi ileri dönemlerde edindiğimiz alışkanlıkların temelinde çocukluk dönemindeki kazanımlarımız yer alır. Özellikle büyüme ve gelişme çağında olan çocukların süt ürünlerini tüketme alışkanlığının kazanılmasına özen gösterilmeli. Çünkü süt içermiş olduğu zengin kalsiyum kaynağı ile kemik ve diş gelişiminde önemli rol oynar. Sütten elde edilen diğer ürünler ise peynir, yoğurt ve dondurma gibi gıdalardır.
Peynir
Kahvaltılarımızın ve pek çok yiyeceğimizin vazgeçilmezi olan peynir sevilen bir süt ürünüdür. Süte peynir mayası ve peynir kültürü eklenerek elde edilir. İçermiş olduğu kalsiyum sayesinde kemikleri kuvvetlendirici etkiye sahiptir. Ayrıca protein, yağ, magnezyum, fosfor ve A vitamini kaynağıdır.
Yoğurt
Türk mutfak kültürünün vazgeçilmezi olan süt ürünlerinden biri de yoğurttur. Her yaş grubundaki insanın günlük beslenmesinde yararlanabileceği kolay ve faydalı bir fermente üründür. Yüksek miktarda protein, kalsiyum, fosfor, iyot, flor ve çeşitli vitaminleri de içerir. Sindirimi kolay bir besindir. Bağırsaklar için yararlı bakteriler olarak bilinen probiyotikleri içerir. Zararlı mikroorganizmaların çoğalmasını önleyerek barsak florasını düzenleyici etkiye sahiptir. Ayrıca kansere karşı koruyucu etki oluşturur.
Dondurma
Dondurma yaz aylarında herkesin severek tükettiği bir süt ürünüdür. Lezzetli ve kolay sindirilebilir bir ürün olmasının yanında, protein, kalsiyum, fosfor ve B1 vitamini içerir. Fazla miktarda yağ içerdiğinden ölçülü miktarlar tüketmeye özen gösterilmeli.
Süt ve Hipertansiyon İlişkisi
Süt grubuyla en yakın ilişkili rahatsızlık osteoporozdur. Osteoporoz toplam kemik kütlesinin azalmasıyla karakterize olan bir bozukluktur. Süt grubunun yeterli miktarda tüketimi özellikle fiziksel aktiviteyle desteklendiğinde kemik yoğunluğunu arttıracağından ileride osteoporoza karşı koruyucu etki oluşturacaktır. Maksimum kemik yoğunluğuna 25-35 yaşları arasında ulaşılır. Bu yaştan sonra yıkım daha fazla olur ve kemik yoğunluğu artışı durur. Bu sebeple bu yaşa kadar alınan yeterli kalsiyum büyük önem taşır.
Son yıllarda yapılan çalışmalar kalsiyum ve hipertansiyon arasındaki ilişkiyi ortaya koyuyor. Süt ve süt ürünleri tüketiminin kan basıncını düşürdüğü ve hipertansiyon riskini azalttığı bulunmuştur. Bu nedenle günlük gereksinim kadar süt grubunun tüketimi oldukça önemlidir.
Hazırlayan: Diyetisyen Fatma Çelebi